Europako Garapen Ereduaren Etorkizuna ENPRESABURUAREN LANA KAPITALISMOAN

Europako Garapen Ereduaren Etorkizuna

ENPRESABURUAREN LANA KAPITALISMOAN

1.     EKAI Center-en ez gara ekonomia marxistako adituak, eta oso litekeena da korronte horren ohiko interpretazioak edo interpretazio sinplifikatuak Marxek eta bere jarraitzaileek benetan planteatutakoarekin nahastea. Irizpide horretatik abiatuta, gure analisiak ekonomia marxistarekiko duen ohiko desadostasun bat, hain zuzen ere, enpresaburuaren lanaren garrantziarena da.
2.     Marxismoaren ohiko bertsioek enpresariaren lana alde batera uzteko – edo gutxiesteko – joera dute, enpresa kapitalistaren azterketaren barruan. Horrela, marxismoak ondorioztatzen du soldatapeko lana dela enpresan balioa sortarazten duen bakarra, eta, beraz, enpresaburuak jasotako edozein etekina, zentzu ekonomikoan, "explotazio" baten emaitza da, benetan soldatapekoei legozkiekeen baliabideak kentzea.
3.     Analisi marxista zuzena da, baieztatzen baitu kapitalak, berez, ez duela baliorik ekartzen, merkatuan prezio jakin batean eskuratutako ondasun eta zerbitzuak baizik. Eskuratutako ondasun eta zerbitzu horiek enpresak merkatuari eskainiko dizkion beste produktu eta zerbitzu batzuetan eraldatzea baino ez da enpresak sortutako balioa. Hori da merkatuak aitortzen duen balio erantsia ondasunak eta zerbitzuak prezio jakin batean erosterakoan.
4.     Hala ere, balio erantsi hori ez dagokio enpresaburuak erositako soldatapeko lanari bakarrik, baita enpresaburuak berak egindako lanari ere. Autonomoen kasuan, enpresaburuaren lana enpresaren balio erantsi osoa izan daiteke. Langileak kontratatu ahala, logikoa denez, murriztu egiten da enpresaburuaren lanak ekartzen duen balio erantsiaren proportzioa.
5.     Horrek ez du esan nahi enpresaburuak jasotako etekina beti "bidezkoa" denik, bere lan-ekarpenari dagokiolako edo. Enpresaria ez da soilik lan-emailea, enpresaren "jabea" ere bada. Soldatapeko lana nola ordaindu erabakitzeko posizio juridikoan jartzen du horrek eta, horrela, zer etekin jaso erabakitzeko.
6.     Ildo horretan, kapitalismoan ohikoa den egiturazko kontraesana da botere juridikoa lan-ekarpenean ez oinarritzea da kapitalismoan ohikoa den egiturazko kontraesana. Alderantziz, kapital-ekarpenean oinarritzen da botere juridiko hori, merkatuak kapital-ekarpenari inolako balio erantsirik aitortzen ez dion bitartean.
7.     Horrela, enpresaburuaren lanak balio erantsian duen garrantzia handitu egiten da langileen kopurua eta kudeaketaren konplexutasuna handitu ahala, eta, aldiz, bere zenbatekoaren arabera ordaintzea espero du emandako kapitalak.
8.     Kapitalismoaren hasierako dinamikan, elkarren eskutik joan ohi dira bi faktore horiek. Enpresak hazi egiten dira, bai kapitalari dagokionez, bai kudeaketaren konplexutasunari eta langile-kopuruari dagokienez. Aldi batez, irabaziak kapitalari egozteko logika kapitalista mantentzen da.
9.     Logika hori, ordea, bi bidetatik apurtzeko joera dago:
A. Enpresaburuaren lanaren garrantzia handiagoa delako enpresak handitu ahala, baina ez proportzionalki. 100.000 langileko enpresa baten jabearen kudeaketa ez da 100 langileko enpresa baten jabearena baino mila aldiz konplexuagoa.
B. Kapitalaren intentsitatea epe luzera handitzeko joeraren ondorioz, kapitalaren araberako balio erantsiaren proportzioa murriztu egiten delako. Eta horrek soldatapeko langileek sortutako balioari eta enpresaburuaren lan kualifikatuak sortutakoari eragiten die.
10. Horrela, epe oso luzera, badirudi lanaren gaineko kapitalaren intentsitate gero eta handiagoak gero eta zailago egiten duela kontraesan horri eustea. Kapitala inbertitzeko pizgarri finantzario hutsa murrizten da, eta, horrekin batera, enpresaburuak bere lan-ekarpenari legokiokeena baino ordainsari handiagoa jasotzea justifikatzen bide zuen tresna murrizten da ere.
11. "Langilerik gabeko" enpresa baten zerumuga teorikoan, baina gutxienez administrazio- edo ordezkaritza-eginkizunak betetzen dituen enpresaburu batekin, merkatuak enpresaburuaren lan kualifikatuaren ekarpen horrek sortutako balio erantsia soilik aintzatesteko joera izango luke. Beraz, balio erantsi nahikoa sortuko litzateke, aktiboen balio-galera amortizatu ondoren, enpresaburuari langile autonomo kualifikatu gisa ordaintzeko. Logikoa denez, inbertitzaile kapitalista bat ere ez litzateke prest egongo etekinik sortzen ez duen proiektu batean inbertitzeko, eta, beraz, enpresaburu horrek nekez lortuko luke bere kabuz halako enpresa batean "jabe" edo titular izatea, nahitaez inbertsio publiko edo kooperatiboren batean oinarritu beharko baita.